Czy kiedykolwiek odkładałeś ważne zadanie na jutro i na kolejny dzień i jeszcze następny? Deadline nieubłaganie się zbliżał, a Ty wciąż nic nie zrobiłeś? A co najgorsze ‒ powtarzałeś tę praktykę wiele razy? Prawdopodobnie dopadła Cię prokrastynacja. Z dzisiejszego artykułu dowiesz się, co dokładnie kryje się pod tym terminie i jak sobie z tym poradzić.
Czym jest prokrastynacja?
Dzisiaj prokrastynacja utożsamiana jest z lenistwem, z którym tak naprawdę nie ma nic wspólnego. Termin ten oznacza chorobliwą tendencję do ciągłego odkładania pewnych czynności na później. Przez psychologów uznawana jest za zaburzenie psychiczne ‒ ze względu na powtarzanie działań, które mają negatywny wpływ na zdrowie. Czekamy z ważnymi zadaniami do ostatniej chwili. W efekcie wykonujemy je niedokładnie, przez brak czasu.
Odkładanie czynności nie ma konkretnego powodu. Osoby, które dopada to zaburzenie, zazwyczaj mają ambitne plany, ale nigdy ich nie realizują. W końcu odkładają je w nieskończoność.
Syndrom studenta, czyli jak działa prokrastynator
Proces pisania pracy dyplomowej, czyli duży, ważny projekt, z długim deadlinem, jest dobrym przykładem działania prokrastynatora. Stąd prokrastynacja nazywana jest “syndromem studenta”.
Student na początku ma bardzo dużo czasu na napisanie pracy. Do obrony jest jeszcze kilka miesięcy, więc się nie spieszy. Mija miesiąc, potem dwa, a nawet trzy. U studenta pojawiają się pierwsze wyrzuty sumienia. Termin się powoli się zbliża, a koledzy już dawno skończyli pierwszy rozdział. W celu zniwelowania stresu, student usprawiedliwia się przed sobą.
Miał dużo zadań na studiach, jest w trakcie sesji, projekty grupowe zabierają dużo czasu. Chociaż doskonale wie, że oglądał najnowszy sezon ulubionego serialu na Netflixie. Dalej kontynuuje odkładanie na później, a w efekcie pisze wszystko na ostatnią chwilę. Albo co gorsza - nie robi nic. Takie zachowanie generuje to stres i poczucie winy.
Student obiecuje sobie, że kolejnego zadania nie odłoży na później i zmobilizuje się do działania. Są to złudne nadzieje, a schemat się powtarza.
Jakie są rodzaje prokrastynacji?
Prokrastynacja zazwyczaj kojarzy się ze stresem i negatywnymi emocjami. Istnieją jednak osoby, dla których odkładanie na później jest motywacją do działania. Poniżej przedstawiamy dwa główne rodzaje prokrastynacji.
Prokrastynacja unikowa - nie unikniesz konsekwencji
Prokrastynator odracza działanie na ostatnią chwilę, a w rezultacie osiąga słabe wyniki. Tłumaczy to jednak sobie i innym brakiem czasu, a nie zdolności. Ta praktyka służy ochronie własnego poczucia wartości, gdyż prokrastynator boi się porażki. Wybór pada na minimalny wysiłek i przewidywany niezadowalający wynik, niż na solidne przyłożenie się do zadania i taki sam rezultat.
Prokrastynacja związana z poszukiwaniem pobudzenia
Ten rodzaj prokrastynacji wiąże się z nudą. Prokrastynator odkłada zadanie na ostatnią chwilę, by doznać przyjemnego dla niego dreszczu emocji. Wiąże się to z pracą pod presją czasu. Ta taktyka stosują przede wszystkim osoby impulsywne, z niskim poczuciem własnej wartości i skuteczności. W tym przypadku zwlekanie skutkuje optymalnym do działania poziomem pobudzenia, a w konsekwencji ‒ dobrymi wynikami.
Przyczyny i skutki prokrastynacji
Skąd bierze się prokrastynacja? Często jej źródłem są sytuacje z dzieciństwa. Rodzice stawiali dziecku wysokie wymagania, a ono bało się, że im nie sprosta. W późniejszych latach taki człowiek staje się perfekcjonistą z lękiem przed porażką, który przekłada się na jego pracę.
Przyczyną może być również lęk przed odpowiedzialnością. To znaczy, że osoba nie podejmuje działania, które może przynieść jej sukces, ponieważ wiąże się on z określonymi obowiązkami.
Skutkami prokrastynacji mogą być stres czy obniżone poczucie własnej wartości. Kumulujące się negatywne emocje prowadzą do pogorszenia jakości snu, co wpływa na prawidłowe funkcjonowanie w ciągu dnia. Efektywność naszej pracy się zmniejsza, ponosimy porażki, usprawiedliwiamy je i historia się powtarza.
Jak walczyć z prokrastynacją?
Wymienione wyżej skutki prokrastynacji często doprowadzają do nerwicy czy nawet depresji. Dlatego warto walczyć z prokrastynacją z uwagi na własne zdrowie.
Jeśli zależy Ci na pokonaniu prokrastynacji, zacznij od analizy swojego systemu wartości Zadaj sobie pytanie: co jest dla mnie tak naprawdę ważne? Pomoże Ci to w zmianie priorytetów.
W kolejnym kroku, naucz się odpowiedniego gospodarowania czasu. Pomoże Ci w tym np. prowadzenie kalendarza. Rozpisuj poszczególne zadania na każdy dzień. Pamiętaj o jednej ważnej kwestii - nie planuj dużo zadań na jeden dzień. Nie przewidzisz tego, czy pewne czynniki zewnętrzne zaburzą Twój plan. Inaczej, znowu poczujesz wyrzuty sumienia, bo nie wypełniłeś wszystkich obowiązków Na początku skup się na minimum. Poczujesz satysfakcję i motywację do działania.
Czasem próby zmienienia nawyków mogą być nieskuteczne. Wtedy najlepszym wyjściem jest zgłoszenie się do specjalisty, który pomoże znaleźć nam źródło problemu. Gdy poznamy prawdziwego wroga, łatwiej będzie nam radzić sobie z jego skutkami.
Jeśli zwalczysz prokrastynację, będziesz wydajniejszym pracownikiem, podniesie się twoja samoocena i pozbędziesz się strachu, który powstrzymywał cię przed osiąganiem celów.
